تاریخچه انتشارات در ایران به دوران‌های مختلف تاریخی بازمی‌گردد. اولین انتشارات مربوط به دوران قدیم است که در آن از طریق تمدن‌های ایران باستان، مانوسکریپت‌ها و سنگ‌های تخته‌نوشته برای انتقال اطلاعات استفاده می‌شد. از جمله مهم‌ترین انتشارات قدیمی می‌توان به کتاب‌ها و تألیفات زرتشتیان در دوران اشکانی اشاره کرد.
در دوره اسلامی، با ظهور اسلام و رونق فرهنگ و علم در ایران، انتشارات به تدریج توسعه یافت. در قرون وسطی، کتابخانه‌ها و مکتب‌ها در شهرهای ایران شکل گرفت و انتشارات دینی و علمی به وجود آمد. انتشار کتاب‌ها و تألیفات حکیمان و علمای ایرانی نقش مهمی در این دوره داشت. برخی از مشهورترین انتشارات این دوره عبارتند از: "مفاتیح العلوم" نوشته خواجه نصیرالدین طوسی و "رهبرنامه" نوشته نظام الملک طوسی.
با ورود دوره صفویه و بعداً قاجاریه، انتشارات در ایران به سطح بالاتری رسید. انتشار کتاب‌ها در مورد آداب و رسوم، شعر و ادبیات، تاریخ و علوم انسانی در این دوره رواج یافت. تأسیس مدارس و دانشگاه‌ها نیز موجب رشد انتشارات در قرن نوزدهم شد. برخی از مشهورترین انتشارات این دوره شامل کتاب "شاهنامه" نوشته فردوسی و "دیوان حافظ" است.
در قرن بیستم، با تأسیس دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی در ایران، صنعت انتشارات نیز ارتقا یافت. انتشار کتب در زمینه‌های مختلف از جمله علوم انسانی، علوم اجتماعی، علوم طبیعی و فنی و مهندسی به صورت گسترده‌ای در طول قرن بیستم صورت گرفت. در این دوره، انتشارات دانشگاهی و انتشارات مستقل بسیاری تأسیس شدند.
امروزه، ایران دارای صنعت انتشارات پویا و گوناگون است. انتشارات دولتی و خصوصی در زمینه‌های مختلف ادبیات، علمی، دینی، تاریخ و فرهنگ به فعالیت می‌پردازد در ایران، تاریخچه انتشارات به دوره‌های مختلف تاریخی بازمی‌گردد. این دوره‌ها عبارتند از:
دوران قدیم: در این دوره، استفاده از مانوسکریپت‌ها و سنگ‌های تخته‌نوشته معمول بود. کتاب‌ها و تألیفات زرتشتیان در دوران اشکانی اهمیت زیادی داشتند.
دوره اسلامی: با ظهور اسلام در ایران، انتشارات به تدریج توسعه یافت. کتابخانه‌ها و مکتب‌ها شکل گرفت و انتشارات دینی و علمی رواج یافت.
دوره قرون وسطی: در این دوره، کتاب‌ها و تألیفات حکیمان و علمای ایرانی مهم بودند. انتشار کتاب‌ها در زمینه‌های مختلف از جمله علوم، ادبیات و تاریخ رواج یافت.
دوره صفویه و قاجاریه: در این دوره، انتشارات در ایران به سطح بالاتری رسید. کتاب‌ها در مورد آداب و رسوم، شعر و ادبیات، تاریخ و علوم انسانی منتشر می‌شدند.
از آن زمان تاکنون، ایران دارای صنعت انتشارات پویا و گوناگون است. انتشارات دولتی و خصوصی در زمینه‌های مختلف ادبیات، علمی، دینی، تاریخ و فرهنگ به فعالیت می‌پردازند.
در تاریخچه انتشارات در ایران، دوره صفویه و قاجاریه (سده ۱۶ تا ۱۹) بیشترین تأثیر را داشته است. در این دوره، با توسعه صنعت چاپ و انتشارات در ایران، فضای فرهنگی و علمی به شدت پویا شد. برخی از دلایلی که این دوره در تاریخچه انتشارات ایران بسیار مهم است عبارتند از:
ظهور چاپخانه‌ها: در دوره صفویه، ایران شاهد ظهور چاپخانه‌هایی بود که تأثیر بسیاری در انتشار کتاب‌ها و اثرات فرهنگی داشت. این چاپخانه‌ها به انتشار کتاب‌ها و تألیفات مختلف در زمینه‌های ادبیات، علمی، دینی و تاریخ کمک کردند.
حمایت حکومت: در دوره صفویه و قاجاریه، حکومت‌ها به اندازه زیادی به انتشارات توجه کردند و از تأمین و ترویج کتاب‌ها حمایت کردند. این حمایت مالی و سیاسی به نویسندگان و ناشران امکان می‌داد تا آثار خود را به چاپ برسانند و به پخش گسترده‌تر آنها کمک کند.
رونق علمی و فرهنگی: در دوره صفویه و قاجاریه، ایران شاهد رونق علمی و فرهنگی بود. این رونق، باعث افزایش تقاضا برای کتاب‌ها و تألیفات مختلف شد. نویسندگان و محققان در این دوره تأثیر قابل توجهی در توسعه انتشارات داشتند.
تأثیر فرهنگ عربی: در دوره صفویه و قاجاریه، فرهنگ عربی و ادبیات اسلامی در ایران بسیار محبوب بود. این تأثیر، باعث شد کتب و تألیفات مربوط به ادبیات عربی و موضوعات دینی در ایران به میزان بیشتری منتشر شوند.
تأثیر دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی: در این دوره، دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی در ایران تأسیس شدند و نقش مهمی در توسعه انتشارات داشتند. این مؤسسات، با ترویج علم و پژوهش، نویسندگان و ناشران را به انتشار کتاب‌ها تشویق می‌کردند.
با توجه به این عوامل، دوره صفویه و با توجه به این عوامل، دوره صفویه و قاجاریه در تاریخچه انتشارات در ایران بیشترین تأثیر را داشته است. این دوره به عنوان یک دوره مهم در توسعه انتشارات، تأثیر بسیاری بر روی فرهنگ و علم در ایران داشته است.
در دوره صفویه و قاجاریه در ایران نویسندگان مشهور و برجسته‌ای وجود داشتند. این نویسندگان با آثار خود در زمینه‌های ادبیات، فلسفه، تاریخ، دین، و علوم دیگر به توسعه ادبیات و فرهنگ در ایران کمک کردند. می‌توان به برخی از نویسندگان مشهور و تأثیرگذار در این دوره اشاره کرد:
شیخ بهایی (۱۵۱۷-۱۶۷۸): شاعر، داستان‌نویس و فیلسوف مشهوری بود که آثاری در زمینه ادبیات و فلسفه ایران تألیف کرد.
ملاصدرا (۱۶۵۶-۱۶۳۶): فیلسوف و کتابدار مشهوری بود که در زمینه فلسفه اسلامی و عرفانی تألیفاتی داشت.
حاجی ملاحسن کشمیری (۱۷۹۰-۱۸۷۲): شاعر و نویسنده مشهوری بود که آثار غزلی و ترجمه کتاب‌های ادبیاتی تألیف کرد.
میرزا جواد تبریزی (۱۸۲۵-۱۸۹۷): شاعر بزرگی بود که آثار معروفی در سبک غزل و قصیده داشت و به عنوان یکی از نمادهای ادبیات فارسی شناخته می‌شود.
میرزا عبدالرحیم تالیشی (۱۸۳۵-۱۹۰۰): شاعر و نویسنده مشهوری بود که در زمینه ادبیات و تاریخ ایران تألیفاتی داشت.
میرزا ملک‌الشعرای بهار (۱۹۲۷-۱۸۵۲): شاعر بزرگی بود که در زمینه ادبیات و عرفان ایران فعالیت داشت و آثاری مانند "دیوان حافظ" را تألیف کرد.
میرزا محمدعلی آکاکی (۱۸۹۲-۱۹۴۹): نویسنده معروفی بود که آثار مهمی در زمینه رمان و داستان نوشت.
این فقط چند نمونه از نویسندگان مشهور در دوره صفویه و قاجاریه است. در این دوره، نویسندگان بسیاری وجود داشتند که آثارشان تأثیرگذار و ماندگار بوده و به توسعه انتشارات و ادبیات ایران کمک کرده‌اند.
برخی از نویسندگان مذکور در ایران در دوره صفویه و قاجاریه تأثیر قابل توجهی در ادبیات جهانی نیز داشته‌اند. آثار آنها در طول زمان به عنوان نمونه‌های برجسته ادبی در جهان شناخته شده‌اند و بر روی نویسندگان و ادبیات بعدی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم گذاشته‌اند. در زیر، به برخی از نمونه‌های این تأثیر اشاره می‌کنم:
شیخ بهایی: آثار شعری و فلسفی او، به خصوص دیوان شعر "فرهادنامه"، تأثیر بسیاری در ادبیات پارسی و عرفانی داشته است و تاکنون تحت بررسی قرار می‌گیرد.
ملاصدرا: فیلسوفی که تأثیر گسترده‌ای در ادبیات و فلسفه اسلامی داشته است. آثار او در مورد موضوعات مانند وجود خدا، نظریه معرفت، و عرفان اسلامی به مطالعه فرهنگ غربی نیز تأثیر گذاشته است.
میرزا جواد تبریزی: شعرهای او در دیوان غزلی "کامل‌الزیارات" از جمله آثاری است که تأثیر قابل توجهی بر روی شعر فارسی و ادبیات جهانی داشته است. ترجمه‌ها و تأثیر او بر روی شاعران اروپایی مشهور مانند گوته نیز قابل ذکر است.
ملاحسن کشمیری: نویسنده شعر غزلی که در آثارش تأثیر فرهنگ هند و ادبیات معاصر خود را نیز نشان داده است. شعرهای او به خاطر زیبایی و عمق آنها، در ادبیات جهانی توجه زیادی به خود جلب کرده است.
میرزا ملک‌الشعرای بهار: شاعر بزرگی که تأثیر قابل توجهی در شعر و ادبیات فارسی داشته است. آثار او، به ویژه ترجمه دیوان حافظ، در جهان به‌عنوان نمونه‌های برجسته ادبی شناخته شده‌اند.
این فقط چند نمونه از نویسندگانی هستند که در دوره صفویه و قاجاریه در ایران فعالیت داشته‌اند و تأثیر قابل توجهی در ادبیات جهانی داشته‌اند. آثار آنها تحت بررسی قرار گرفته و به عنوان بخشی از ادبیاتجهانی شناخته شده‌اند و در توسعه ادبیات و فرهنگ جهان نقش مهمی ایفا کرده‌اند.
در طول دوره صفویه و قاجاریه، بسیاری از نویسندگان و شاعران فعال بودند که آثار زیادی تألیف کرده‌اند، اما ممکن است تأثیر گسترده‌تری در ادبیات جهانی نداشته باشند. برخی از این نویسندگان عبارتند از:
ملاقادر کرمانی (۱۵۷۱-۱۶۱۰): شاعر و نویسنده مشهوری که در زمینه فرهنگ و ادبیات پارسی فعالیت می‌کرد.
شیخ بهایی نجفی (۱۵۱۷-۱۶۷۸): در کنار تأثیر قابل توجه در ادبیات فارسی، تأثیر زیادی بر خطابه و ادبیات مذهبی داشت.
ملاطاهر مدرسی (۱۷۵۶-۱۸۳۹): شاعر و نویسنده مهمی که در زمینه تحقیقات تاریخی و فرهنگی فعالیت می‌کرد.
ملا محمد تقی بهار (۱۷۹۹-۱۸۵۲): شاعر و نویسنده معاصری که در زمینه شعر و ادبیات فعالیت می‌کرد.
این فقط چند نمونه از نویسندگانی هستند که در دوره صفویه و قاجاریه فعالیت داشته‌اند، اما تأثیر گسترده‌تری در ادبیات جهانی نداشته‌اند. آثارشان به‌طور محدودتری در محدوده فرهنگ و ادبیات ایران شناخته شده‌اند.
آثار برخی از نویسندگان دوره صفویه و قاجاریه به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده‌اند. این ترجمه‌ها به واسطه تلاش‌های مترجمان و نشریات بین‌المللی صورت گرفته‌اند و به این شکل آثار آنها به مخاطبان جهانی نیز رسیده‌اند. البته باید توجه داشت که ترجمه‌ها بسته به زمان، منطقه و تقاضا ممکن است محدود و متنوع باشند.
به عنوان مثال، آثار شاعرانی مانند حافظ، سعدی و عطار نیشابوری، که در دوره صفویه فعالیت داشتند، به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند. ترجمه‌هایی از آثار این شاعران در زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، اسپانیایی و بسیاری از زبان‌های دیگر وجود دارد. همچنین، آثار فلسفی شیخ بهایی و ملاصدرا نیز در زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند و تأثیر آنها در فلسفه جهانی قابل مشاهده است.
همچنین، در صورتی که نویسندگان دیگری که در پرسش قبلی ذکر نشده‌اند، آثارشان به زبان‌های دیگر ترجمه شده باشد، بسته به شهرت و شناخته شدن آنها، ترجمه‌های محدودی ممکن است وجود داشته باشد.
ترجمه آثار ادبی به زبان‌های دیگر از طریق ترجمه‌کنندگان حرفه‌ای و ناشران بین‌المللی انجام می‌شود و این فرایند به منظور ارتباط فرهنگی و انتقال ایده‌ها و ارزش‌های ادبی به مخاطبانی که به زبان‌های دیگر صحبت می‌کنند، انجام می‌شود.
ترجمه‌های آثار ادبی به زبان‌های دیگر معمولاً در کشورهایی که به فرهنگ و ادبیات ایران علاقه‌مند هستند، معروف تر هستند. برخی از این کشورها عبارتند از:
کشورهای عربی: زبان فارسی و شعر ایرانی در کشورهای عربی خصوصاً در عصر اسلامی بسیار محبوب بوده است. بنابراین، ترجمه‌های آثار ادبی ایرانی به عربی در این کشورها بسیار شایع هستند.
کشورهای اروپایی: در اروپا نیز به ادبیات ایرانی و شاعران بزرگ مانند حافظ و سعدی توجه زیادی شده است. ترجمه‌های آثار آنها به زبان‌های اروپایی مانند انگلیسی، فرانسه، آلمانی و اسپانیایی در این کشورها پرطرفداری دارند.
کشورهای آسیایی: در کشورهای آسیایی نیز به ادبیات ایران علاقه‌مندی وجود دارد. به عنوان مثال، در کشورهای هند، پاکستان و افغانستان که با ایران همسایه هستند، ترجمه‌های آثار ادبی ایرانی به زبان‌های محلی رایج است.
کشورهای آمریکایی: در آمریکای شمالی و جنوبی نیز به ادبیات ایران توجه زیادی شده است. ترجمه‌های آثار شاعران مانند حافظ و سعدی به انگلیسی در این کشورها منتشر شده‌اند.
به طور کلی، ترجمه‌های آثار ادبی ایرانی در کشورهایی که با فرهنگ و ادبیات ایران ارتباط نزدیکی دارند یا به دنبال ارتباط فرهنگی با ایران هستند، بیشتر شناخته شده‌اند.
