مقایسه میزان سرانه مطالعه کتاب و بازیهای رایانهای در کشور
توجه به کتاب و کتابخوانی، یکی از نشانه‌های رشد و تعالی فرهنگی است. عادت به مطالعه، امری اکتسابی است که مانند دیگر الگو‌های رفتاری در روند اجتماعی شدن فرد، پایه اولیه آن در خانواده شکل می‌گیرد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، عادت به مطالعه والدین، سبب تشویق اعضای خانه در پذیرش این مسئله میشود. آنها به راحتی با کتاب انس و الفت می‌گیرند، به سوی آن جذب می‌شوند و مطالعه در زندگی‌شان، جزء امور ضروری تلقی میشود.[1] مطالعه کردن یکی از بهترین راه ها برای افزایش اطلاعات در مورد چیزهای مختلف است. از مطالب درسی گرفته، تا اطلاعات عمومی، همه را می‌توان با مطالعه کردن و کتاب خواندن تقویت کرد. اما علاوه بر این‌ها، کتابخوانی و مطالعه کردن یکی از بهترین روش ها برای پر کردن اوقات فراغت هم به شمار می‌رود. خواندن یک رمان جذاب پلیسی یا یک داستان شیرین تاریخی و عاشقانه، می‌تواند شما را وارد دنیای جدیدی کند. اما متاسفانه علیرغم تمام این موارد، سرانه مطالعه در ایران نسبت به جهان بسیار پایین تر است.
طبق نتایج آمارگیری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹، سرانه مطالعه ایرانی‌های ۱۵ سال به بالا در روز حدود ۱۶ دقیقه و ۳۲ ثانیه برآورد شده است. این تحقیق در چارچوب طرح "آمارگیری از فرهنگ رفتاری خانوار" انجام شده است. داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹ سرانه مطالعه افراد ۱۵ سال به بالا و باسواد در ماه به طور متوسط هشت ساعت و ١٨ دقیقه بوده است. به عبارت دیگر سرانه مطالعه در ایران روزانه ۱۶ دقیقه و ۳۲ ثانیه ارزیابی شده که از این مقدار شش ساعت و ٣٢ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی چاپی و الکترونیکی، یک ساعت و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.
در این آمارگیری ۴۳ هزار و ۷۰۰ خانوار شهری و ١٨هزار و ۸۶۰ خانوار روستایی شرکت داشته‌اند. حدود 54.5 درصد از افراد ۱۵ سال به بالا در سال ١٣٩٩ کتابهای غیر درسی مطالعه کرده‌اند و حدود 45.5 درصد مطالعه کتاب غیر درسی نداشته اند که از میان افرادی که مطالعه کتاب غیردرسی داشته اند بیش از ۳۳ درصد حداقل یک عنوان کتاب، بیش از 52.5 درصد دو تا چهار کتاب، 7.5 درصد پنج تا هفت و 6.5 درصد بیش از هفت کتاب مطالعه کرده‌اند. سرانه زمان مطالعه کتابهای غیردرسی چاپی و الکترونیکی، 13 دقیقه و 4 ثانیه در روز بوده است.
در این گزارش اولویت مطالعه افراد به ترتیب قرآن و ادعیه (2 ساعت و 32 دقیقه در ماه و به عبارت دیگر 5 دقیقه و 4 ثانیه در روز بوده است)، رمان و داستان‌های کوتاه بزرگسالان، روانشناسی و تربیتی و موضوعات دینی (به غیر از ادعیه و قرآن) (4 ساعت و به عبارت دیگر 8 دقیقه در روز) بوده است.
بیشترین میزان مطالعه نیز به ترتیب مربوط به استان‌های یزد، قم و قزوین بوده و کم‌ترین میزان مطالعه در استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه ثبت شده است.
اما آمار فوق در مقایسه با میزان مطالعه سایر کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه و شرقی بسیار پایین است. براساس گزارش سایت هوش برتر ایرانیان، آمارهای به دست آمده نشان می دهد که کشورهای در حال توسعه و شرقی بیشترین مطالعه را نسبت به کشورهای غربی دارد و سرانه مطالعات آنها بیشتر است. برای مثال هند 10 ساعت و 42 دقیقه در طول هفته در رده اول، تایلند با 9ساعت و 24دقیقه در رده دوم دوم، چین با 8 ساعت دررده سوم، فیلیپین 7 ساعت 36 دقیقه چهارم، مصر با 7 ساعت و 30 دقیقه پنجم، جمهوری چک 7 ساعت و 24 دقیقه بیشترین سرانه مطالعه را دارند. هندی ها در این آمار با 10 ساعت و 42 دقیقه مطالعه در طول هفته رتبه اول را به خود اختصاص داده اند. در صورتی که 74 درصد مردم هند سواد خواندن و نوشتن دارند که از متوسط جهانی هم پایین‌تر است. این کشور پس از استقلال سرانه مطالعه اش 6 برابر افزایش یافته است و آنها توانسته اند سرعت مطالعه خود را افزایش دهند. کشور بعدی تایلند با 9 ساعت و 24 دقیقه مطالعه در هفته رتبه دوم را دارند. تایلندی ها علاقه زیادی به مطالعه کتاب های کاغذی دارند و 88 درصد آنها از کتاب های کاغذی و چاپ شده استفاده میکنند و نیم ساعت از وقت خود را صرف این کار می کنند و بیشترین زمان خود را صرف مطالعه در اینترنت می کنند. چینی ها به طور میانگین هفته ای 8 ساعت مطالعه میکنند. آنها 96.3 درصد سواد خواندن و نوشتن دارند ولی روزی 11 دقیقه را به مطالعه روزنامه و مجله اختصاص داده اند، آنها بیشتر به مطالعه مطالب سرگرم کننده علاقه دارند.[2] در این میان ایرانی‌ها 13 دقیقه در روز مطالعه می کنند. یکی از بزرگترین دلایل این اتفاق آشنا نبودن مردم کشور ما، با دانش تندخوانی است. در حالی که در اغلب کشورهای ذکر شده، مطالعه کردن باعث پیشرفت آنها شده است، در ایران اما ماجرا برعکس است. وابستگی بیش از حد مردم به شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که کمتر وقت خود را به مطالعه کردن اختصاص دهند. این یعنی مردم ما بیشتر از آنکه کتاب بخوانند، در شبکه های اجتماعی، به ویژه در اینستاگرام مشغول مشاهده ویدیو هستند.
از طرفی خانه‌نشینی اجباری ناشی از همهگیری ویروس کرونا و اجباری شدن آموزش آنلاین و تعامل بیش از پیش کودکان، نوجوانان، جوانان،میانسالان و حتی کهنسالان با گوشی تلفن همراه و سایر پلتفرمها، بیش از هر زمان منجر به تعامل مصرف‌کنندگان با بازیهای موبایلی شده است. همة ما با وضعیت هولناک و ناخوشایند همهگیری ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کنیم. برای بسیاری از افراد محبوس در خانه، بازی راهی است برای فرار و گذراندن وقت. قرنطینه‌ها منجر به افزایش چشمگیر تعامل مصرف‌کنندههای گوشی همراه با بازیهای موبایلی شده است. تا جایی که طی ده سال یعنی از سال 1389 تا پایان سال 1398 تعداد بازیکنان در کشور دوبرابر شده است. یعنی تعداد بازیکنان بازیهای دیجیتال از 16 میلیون نفر به 32 میلیون نفر رسیده است
براساس نتایج آخرین پیمایش بنیاد ملی بازیهای رایانهای (سال 1398) که هر دو سال یک‌بار و به‌صورتِ منظم در حوزه مصرف بازی انجام میشود، بازیکنان بازیهای دیجیتال به طور متوسط 93 دقیقه در روز مشغول بازی هستند و حدود نیمی (49 درصد) از آنها هر روز بازی میکنند.
با توجه به اهمیت شهر تهران به عنوان قطبی برای بازی سازی و بازی کردن در ایران، در این پژوهش، اطلاعاتی درخصوص الگوی مصرف بازیکنان تهرانی منعکس شده است. اطلاعات بیشتر درخصوص عادات مصرف بازیکنان ایرانی (در اینجا منظور از بازیکن، شخصی است که حداقل یک ساعت در هفته روی حداقل یکی از پلتفرم موبایل، کنسول یا رایانه بازی می کند) از سایت www.direc.ircg.ir قابل ملاحظه است. خلاصهای از مهمترین اطلاعات مصرف بازیهای دیجیتال را در جدول زیر به اطلاع میرسانم.
به طور متوسط بازیکنان تهرانی 99 دقیقه در روز بازی میکنند. این مقدار 6 دقیقه بیشتر از میانگین کشوری است. همچنین 68 درصد از بازیکنان تهرانی به صورت آنلاین و 51 درصد از آنان هر روز بازی میکنند. این آمار و ارقام نشان می‌دهد گرایش و علاقه‌مندی افراد مختلف جامعه در گروه‌های سنی مختلف به بازی بیشتر شده است. طبقات کودکان، نوجوانان و جوانان همواره جزء بیشترین گروه‌های مخاطب بازی بوده‌اند، اما در این میان سالمندانی هم وجود دارند که به‌صورت مرتب بازی میکنند و طبق استانداردهای تعریف‌شده در ایران و جهان، بازیکن یا گیمر شناخته می‌شوند.
در صورتی‌که به‌ازای هر ایرانی، سرانه مصرفی مشخص کنیم سرانه مصرف بازیهای دیجیتال در ایران، ۳۵ دقیقه در روز است و از بُعد جمعیت، از هر صد ایرانی، ۳۸ نفر بازی میکنند. البته باید توجه داشت که بازیکنان، روزانه به‌طور میانگین ۹۳ دقیقه بازی میکنند. این اعداد و ارقام آمارهایی است که باید به آن توجه کرد. به این مقوله می‌توان از دو سو نگریست؛ یکی سوی نگران‌کننده و منفی به بازی، و دیگری نگاهی است که بازی را به‌مثابه یک رسانه، صنعت و هنر مهم و پرظرفیت برمی‌شمارد. بازی‌ها هم از بُعد فرهنگی می‌توانند ضریب نفوذ زیادی بر مخاطبان داشته‌باشند؛ چراکه زیرساخت‌های کشور، میزان استفاده از موبایل (بیشترین پلتفرم در حال استفاده)، دسترسی به اینترنت و بازیهای جدیدتر توسعه پیدا کرده است. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که بازی‌ها به‌مثابه یک رسانه مهم ظرفیت‌های زیادی دارند. بازی هم جنبه‌های رسانه‌های پیش از خودش، و هم عنصر تعاملی بودن و روایت‌گری را دارد. همین مسئله، اسباب انتقال فرهنگ، ارزش‌ها و سبک زندگی را فراهم می‌کند. اما اگر بنا باشد با دیدی منفی به این امکانات بنگریم، باید صورت مسئله را پاک کنیم.
چه باید کرد؟
تغییرات ارتباطی گسترده در جامعه امروز با ایجاد شکاف نسلی میان والدین و فرزندان، لزوم مراقبت خانواده‌ها را چند برابر کرده است. علیرغم جایگزین شدن نهادهایی چون آموزش و پرورش و رسانه‌ها به جای خانواده در جامعه‌پذیر کردن افراد در سطح وسیع و مشغله زیاد کاری و فکری والدین که سبب میشود وقت کمتری برای فرزندان خود داشته باشند، والدین هنوز هم می‌توانند فرزندان خود را با کتاب به عنوان دوستی مهربان آشنا کرده و تصویری جذاب و دوست‌داشتنی از آن در ذهن آنان ایجاد کنند تا فرهنگ کتاب و کتابخوانی در آنها درونی شود.
همچنین یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود آمار سرانه مطالعه در ایران، آموزش تندخوانی به دانش آموزان است. یادگیری ترفندهای تندخوانی به دانش آموزان کمک می‌کند که از همان سنین بچگی به مطالعه کردن علاقه مند شوند. اگر این عادت از سنین کودکی در ما شکل بگیرد، هنگام بزرگسالی هم نخواهیم توانست آن را کنار بگذاریم. علاوه بر آن، یکی از دلایل مطالعه کم در بزرگسالان، کمبود وقت کافی است. در حالی که تندخوانی کمک می‌کند، تا با حفظ و افزایش کیفیت مطالعه، بتوانیم در زمان کوتاهی هم که در اختیار داریم کتاب و سایر مطالب مفید یا سرگرم کننده را مطالعه کنیم.
[1] - مهدی فدایی؛ کتاب و مطالعه در سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی؛ ص۱۰۹
[2] - https://soheilamani.com/most-reading-time/
